Komunikat ws. wyroków dotyczących aptek sieci G…
W lutym 2024 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wydał szereg wyroków w postępowaniach o przeniesienie zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej w sprawach, w których apteki zostały przejęte przez spółki farmaceutów silnie związane z siecią apteczną „G[…]” i które to apteki miały być prowadzone jako szyldem „G[…]” w ramach franczyzy.
W sprawach tych aktywny udział brał ZAPPA, który od początku kwestionował decyzje Głównego Inspektora Farmaceutycznego, argumentując, iż spółki farmaceutów należą do grupy kapitałowej „G[…]”, a zatem nie powinny one uzyskać zezwoleń na prowadzenie apteki (sprawy o sygn. akt V SA/Wa 915/23, V SA/Wa 917/23 oraz V SA/Wa 922/23 zostały wszczęte na skutek skargi ZAPPA od decyzji Głównego Inspektora Farmaceutycznego, w sprawach o sygn. akt V SA/Wa 861/23, V SA/Wa 918/23, V SA/Wa 919/23 oraz V SA/Wa 1456/23 ZAPPA brał udział jako uczestnik).
We wszystkich tych sprawach Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie podzielił stanowisko ZAPPA i stwierdził, że silne powiązania pomiędzy „G[…]” oraz spółkami farmaceutów – franczyzobiorcami, wynikające m.in. z umów franczyzy oraz pozostałych umów zawartych pomiędzy tymi podmiotami, wskazują, iż spółki farmaceutów są podmiotami silnie zależnymi od „G[…]” a tym samym należą do grupy kapitałowej „G[…]”, oraz w konsekwencji odmówił przeniesienia zezwoleń na prowadzenie apteki ogólnodostępnej na spółki farmaceutów.
Z ustnych uzasadnień wyroków przedstawianych przez poszczególne Składy Orzekające Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wynika, iż stan zależności od „G[…]” jest konsekwencją całokształtu powiązań pomiędzy „G[…]” oraz spółkami farmaceutów, w tym m.in. silnego uzależnienia ekonomicznego (ze względu na zadłużenie spółek wobec „G[…]” oraz prawa „G[…]” do majątku tych spółek) oraz organizacyjnego (ze względu szeroki zakres zadań w zakresie prowadzenia apteki realizowanych faktycznie przez „G[…]”), a ponadto również ze względu na powiązania personalne, związane przede wszystkim z zatrudnianiem wspólników spółek – franczyzobiorców w aptekach sieci „G […]”.
W uzasadnieniach powtórzono również twierdzenie ZAPPA, iż działania „G[…]” oraz spółek farmaceutów przejmujących apteki mają na celu obejście prawa, tj. mają pozwolić na dalszy rozwój sieci aptecznej „G[…]” i faktyczne prowadzenie aptek przez „G[…]” wbrew ograniczeniom wynikającym z obecnie obowiązujących przepisów Prawa farmaceutycznego.
Wojewódzki Sąd Administracyjny wskazał ponadto, że Główny Inspektor Farmaceutyczny przy ocenie, czy spółka – wnioskodawca należy do grupy kapitałowej, powinien oceniać całokształt powiązań prawnych, gospodarczych i faktycznych pomiędzy potencjalnymi członkami grupy kapitałowej, a nie ograniczać się jedynie do analizy poszczególnych umów łączących te podmioty.
Warto wskazać, że Głównemu Inspektorowi Farmaceutycznemu w związku z prowadzonymi postępowaniami znana była praktyka rozwijania przez „G[…]” swojej sieci przez zależne spółki farmaceutów oraz stanowisko sądów administracyjnych w tym zakresie, które relacje pomiędzy „G[…]” a spółkami farmaceutycznymi oceniały jako kreujące stan kontroli (wyroki WSA w Warszawie: z dnia 21 października 2020 r., VI SA/Wa 929/20; z dnia 28 stycznia 2021 r., VI SA/Wa 707/21; z dnia 14 maja 2021 r., VI SA/Wa 886/20; z dnia 1 czerwca 2022 r., V SA/Wa 3375/21 oraz wyroki NSA: z dnia 2 sierpnia 2022 r., II GSK 554/19 oraz z dnia 17 października 2022 r., II GSK 1756/21, II GSK 1971/21, II GSK 2505/21).
Mimo to Główny Inspektor Farmaceutyczny w dalszym ciągu wydawał korzystne dla „G[…]” decyzje przenoszące zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej na spółki-franczyzobiorców „G[…]”, uzasadniając to zmianami w umowach zawieranych pomiędzy „G[…]” a jej franczyzobiorcami, nota bene wprowadzanymi z inicjatywy samego Organu.
ZAPPA wyraża nadzieję, iż w wyniku analizy ww. wyroków Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie organy inspekcji farmaceutycznej zaprzestaną uwzględniania wniosków spółek farmaceutów – franczyzobiorców „G[…]”.
W związku z uchyleniem przez sąd decyzji GIF przenoszących zezwolenia na spółki farmaceutów, apteki przez nie prowadzone winny być bezwzględnie unieruchomione w dniu następującym po ogłoszeniu wyroku. Stosownie bowiem do art. 152 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, w razie uwzględnienia skargi na decyzję, decyzja taka nie wywołuje skutków prawnych do chwili uprawomocnienia się wyroku (por. m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 czerwca 2023 r., II FSK 2245/21: „Do czasu prawomocnego zakończenia postępowania sądowo-administracyjnego, uchylona decyzja nie wywołuje skutków prawnych, jakie ustawodawca wiąże z wydaniem decyzji ostatecznej”).
Decyzje Głównego Inspektora Farmaceutycznego w ww. sprawach, przenoszące zezwolenia na prowadzenia apteki ogólnodostępnej, zostały uchylone wyrokami Sądów Administracyjnych, tym samym – jako niewywołujące skutków prawnych stosownie do powołanego wyżej przepisu – nie mogą być podstawą prowadzenia aptek do czasu rozstrzygnięcia ewentualnych skarg kasacyjnych przez Naczelny Sąd Administracyjny (o ile takie skargi zostaną złożone).
W konsekwencji, prowadzenie apteki ogólnodostępnej po dniu wydania ww. wyroków jest równoznaczne z wykonywaniem działalności gospodarczej w zakresie obrotu produktami leczniczymi bez wymaganego zezwolenia i podlega odpowiedzialności karnej (zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5; por. art. 125 § 2 Prawa farmaceutycznego), utratą rękojmi przez podmiot ją prowadzący, a także odpowiedzialnością dyscyplinarną.
