Ogromny Sukces Aptekarzy! NSA przesądził – Aptekę może przejąć tylko Aptekarz

18 kwietnia 2023 r. jest ważną data dla polskiego aptekarstwa. Naczelny Sąd Administracyjny w sprawach o sygnaturach: GSK 1374/19, II GSK 1387/19, II GSK 1452/19, II GSK 719/20 oraz II GSK 720/20 podzielił stanowisko Głównego Inspektora Farmaceutycznego, Związku Aptekarzy – Pracodawców Polskich Aptek oraz Naczelnej Izby Aptekarskiej. Wczoraj opublikowano pisemne uzasadnienie pierwszego z wyroków.

Sprawy te były jednakowe rodzajowo i dotyczyły zmian podmiotowych – wspólników spółek jawnych próbowano zastąpić spółkami z o.o. lub osobami, które nie spełniają wymogów, o których mowa w art. 99 ust. 4 ustawy Prawo farmaceutyczne (nie są farmaceutami lub spółkami farmaceutów).

Proceder ten służył obchodzeniu prawa. Tą drogą zagraniczne sieci przejęły setki aptek już pod rządami tzw. „Apteki dla Aptekarza”. Spotkało się to ze stanowczą reakcją ze strony regulatora rynku, zaś NSA potwierdził to, co od początku wejścia w życie „Apteki dla Aptekarza” jednym głosem mówili GIF, ZAPPA oraz NIA.

– Wyroki NSA, to owoc walki ZAPPA i NIA o przestrzeganie prawa. Dają żelazny argument i otwierają inspekcji farmaceutycznej drzwi do całkowitej rewizji przejęć dokonanych przez sieci po wejściu ustawy „AdA” w 2017 r. To ogromnie ważny moment, wielki sukces naszego środowiska. Dziś NSA potwierdził – AdA działa! I działa w interesie publicznym – w interesie pacjentów i systemu ochrony zdrowia. Apeluję do aptekarzy z całej Polski, dołączcie do nas, wesprzyjcie nas. Połączmy siły w zwalczaniu wieloletniego bezprawia, które uderzało w pacjentów, i w aptekarzy. Nikt tego nie zrobi za nas – mówi Marcin Wiśniewski, prezes ZAPPA.

W uzasadnieniu do wyroku NSA z dn. 18.04.2023 r., sygn. akt II GSK 719/20 czytamy:

1. istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy do wniosku spółki o zmianę zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, w zakresie dotyczącym zmiany nazwy i adresu prowadzonej działalności, mają zastosowanie wprowadzone nowelizacją z dnia 7 kwietnia 2017 r. ustawy – Prawo farmaceutyczne przepisy zawierające ograniczenia osobowe dla podmiotów prowadzących apteki ogólnodostępne – NSA uznał, że zmiana taka jest powiązana z zmianami właścicielskimi, które nie są niezgodne ze znowelizowanymi przepisami ustawy;
2. przepisy ustawy nowelizującej nie nałożyły na spółkę żadnych nowych obowiązków, gdyż może ona funkcjonować zgodnie z posiadanym zezwoleniem. Brak też jest podstaw do przyjęcia, że spółka wraz z uzyskaniem zezwolenia uzyskała, jako prawo nabyte, prawo do jego zmiany wyłącznie na podstawie tych samych przepisów, na podstawie których uzyskała zezwolenia, albowiem
3. ustawa nowelizująca zawiera przepis intertemporalny, którym jest art. 2 ust. 1, który stanowi, że do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy dotyczących wniosków o wydanie zezwolenia na prowadzenie apteki stosuje się przepisy dotychczasowe. Natomiast ust. 2 tego przepisu stanowi, że zezwolenia na prowadzenie aptek ogólnodostępnych wydane przed dniem wejścia w życie ustawy zachowują ważność – innymi słowy – wszelkie zmiany zezwolenia po wejściu w życie ustawy tzw. Apteki dla Aptekarza powinny być rozpatrywane na gruncie obecnie obowiązujących przepisów (zgodnie z zasadą aktualności prawa)
4. zmiana zezwolenia oceniana jest o przesłanki określone w art. 155 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego, zgodnie z którym decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony;
5. w rozpatrywanie sprawie zmianie sprzeciwia się interes społeczny, a przede wszystkim przepisy szczególne. Przepisami tymi w tym przypadku są przepisy ustawy – Prawo farmaceutyczne zmienione ustawą z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Prawo farmaceutyczne;
6. NSA dobitnie potwierdził, że norma prawna z art. 99 ust. 4 ustawy Prawo farmaceutyczne konstytuuje podmiotowy warunek prowadzenia działalności polegającej na prowadzeniu apteki ogólnodostępnej. Znowelizowany przepis art. 99 ust. 4 ustawy Prawo farmaceutyczne ma zatem zastosowanie nie tylko w postępowaniu o uzyskanie zezwolenia, o które podmiot ubiega się po dniu 25 czerwca 2017 r., ale też do zmiany zezwoleń uzyskanych po dniu 25 czerwca 2017 r., a także do zmiany zezwoleń uzyskanych przed dniem 25 czerwca 2017 r., gdy wniosek o ich zmianę został złożony po dniu 25 czerwca 2017 r. Wynika to zarówno z tego, że znowelizowany przepis art. 99 ust. 4 ustawy Prawo farmaceutyczne określa wymagania podmiotowe, które warunkują istnienie prawa do uzyskania zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej, ale też prowadzenia apteki;
7. NSA zauważył, że przyjęcie interpretacji, że postanowienia art. 99 ust. 4 ustawy Prawo farmaceutyczne stosowane są tylko przy wydawaniu zezwolenia, prowadziłoby do sytuacji, że zezwolenia wydane do 25 czerwca 2017 r. nie podlegałyby już żadnej kontroli;
8. Zdaniem NSA nieuprawnione jest twierdzenie, że zezwolenia na prowadzenie aptek ogólnodostępnych uzyskane do dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej funkcjonują w jakimś innym reżimie prawnym (starym, dotychczasowym), do którego nie mają zastosowania przepisy ustawy zmieniającej;
9. Szczególnego podkreślenia wymaga też, że przepis art. 99 ust. 2a pkt 2 ustawy Prawo farmaceutyczne wprost wyznaczył dozwolony kierunek przekształceń zarówno spółek cywilnych, jak i pozostałych spółek handlowych (także posiadających stare zezwolenia) tylko w spółki, o których mowa w ust. 4 pkt 2, czyli w spółki jawne lub partnerskie, w których przedmiotem działalności jest wyłącznie prowadzenie aptek, i w których wspólnikami (partnerami) są wyłącznie farmaceuci posiadający prawo wykonywania zawodu, o którym mowa w pkt 1.