Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego: apteka nie może być nastawiona wyłącznie na zysk
Naczelny Sąd Administracyjny wydał wyrok, który potwierdza słuszność udziału samorządu aptekarskiego na prawach strony w sprawach, które dotyczą konkretnych członków korporacji zawodowej, jak i w sprawach dotyczących izby jako takiej, o ile tylko zagrożony lub naruszony zostanie interes, o którym mowa w art. 7 ust. 2 pkt 11 ustawy o izbach aptekarskich. To kolejny dowód, że próby odsuwanie OIA od spraw dot. wydawania zezwoleń na prowadzenie apteki jest bezzasadne szczególnie, gdy wydanie zezwolenia łamie zakaz koncentracji aptek.
Co istotne, ten sam wyrok wprost wskazuje, że nadmierna koncentracja aptek może zaburzać równowagę między dostępnością usług farmaceutycznych dla pacjentów oraz ich wysoką jakością a elementami zysku, co negatywnie wpływa na ochronę zdrowia społeczeństwa.
W przypadku postępowania o zezwolenie na prowadzenie apteki, w których okręgowa izba aptekarska podnosiła problem przekroczenia przez przedsiębiorcę niedozwolonego przepisami progu koncentracji aptek na terenie województwa, wskutek koncentracji mogłoby zaistnieć także niebezpieczeństwo zamknięcia aptek innych przedsiębiorców, aptekarzy, które nie wytrzymywałyby konkurencji z podmiotem rozbudowującym sieć aptek, wbrew zakazom z art. 99 ust. 3 pkt 2 i 3 ustawy Prawo farmaceutyczne. Byłoby to niezgodne z art. 68 ust. 1 Konstytucji RP, stanowiącym zasadę, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia. W konsekwencji dostęp pacjentów byłby utrudniony, a nadto mogłoby dojść do złamania reguły wolnej konkurencji w ramach społecznej gospodarki rynkowej (art. 20 Konstytucji RP, por. postanowienie NSA o sygn. akt II GZ 1027/16). Prowadziłoby to zatem do wyeliminowania słabszych aptek, jak też umiejscowienia większej liczby aptek w atrakcyjnych miejscach i eliminowania stamtąd słabszej finansowo (mniejszej) konkurencji, jednocześnie pozostawiając poza kręgiem zainteresowania takiego przedsiębiorcy nieatrakcyjne finansowo obszary, np. wsie (por. wyrok TSUE w sprawie C-367/12, pkt 24-29, opubl. europa.curia.eu). Mając na uwadze, że życie i zdrowie zajmują najważniejsze miejsce wśród dóbr chronionych prawem, to zezwolenie na prowadzenie apteki, stanowiące odstępstwo od podstawowej swobody przedsiębiorczości powinno opierać się na obiektywnych, niedyskryminacyjnych i znanych wcześniej kryteriach zapewniających jego odpowiedniość. Chodzi o zapewnienie należytego i odpowiedniej jakości zapatrzenia ludności w lekarstwa. Według art. 86 ust. 1 ustawy Prawo farmaceutyczne apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego, w której osoby uprawnione świadczą w szczególności usługi farmaceutyczne. A usługi farmaceutyczne mają mieć na celu ochronę zdrowia publicznego. Muszą więc być dostępne dla pacjentów i realizowane na poziomie spełniającym wymogi (konstytucyjny i ustawowy) ochrony zdrowia publicznego. Od podmiotu prowadzącego aptekę można wymagać, aby nie był nastawiony wyłącznie na zysk, lecz bilansował elementy ekonomiczne z elementami ochrony zdrowia. Przy nadmiernej koncentracji aptek równowaga między wspomnianymi elementami mogłaby zostać zaburzona, gdyż przeważałby element zysku.
NSA podniósł w wyroku niezwykle istotny element pracy farmaceuty tj. ich niezależność, która w przypadku pracodawców nastawionych na zysk jest zachwiana. Potwierdza on, że jest to sytuacja niebezpieczna i multiplikująca rynkowe patologie.
Z kolei w stosunku do farmaceutów, zatrudnionych w aptece, właściciel apteki jako przedsiębiorca nastawiony na zysk, może wprowadzać zasady sprzedaży leków w powiązaniu z innymi produktami, które mogą być sprzedawane w aptece (art. 86 ust. 5 i 8 ustawy Prawo farmaceutyczne), promowania produktów, które sam produkuje (por. wyrok TSUE w sprawie C-171/07, opubl.: europa.curia.eu), co może naruszać niezależność zatrudnianych w aptece farmaceutów. Niebezpieczeństwo wskazane może dotyczyć przede wszystkim obsady kierownika apteki, który jest odpowiedzialny za aptekę, a ponadto przy większej liczbie aptek podmiotu ubiegającego się o kolejne zezwolenie wnioskodawca może dążyć do obsadzenia zatrudnionymi farmaceutami także innych aptek, wbrew zasadzie wynikającej z art. 92 ustawy Prawo farmaceutyczne, że w godzinach czynności apteki powinien być w niej obecny farmaceuta, o którym mowa w art. 88 ust. 1, w celu obniżenia kosztów.
Zatem, mimo że postępowanie w przedmiocie zezwolenia toczy się z wniosku spółki, to postępowanie ma istotny wpływ na pozycję farmaceutów, jak i pacjentów, co wiąże się z dostępnością do aptek, w sytuacji gdy podmiot ubiegający się o zezwolenie na prowadzenie apteki nastawiony jest przede wszystkim na zysk, jego maksymalizację.”
Przeczytaj wyrok: http://www.orzeczenia-nsa.pl/wyrok/ii-gsk-278-19/prowadzenie_aptek_i_hurtowni_farmaceutycznych/1edf65c.html
